Bron: © Canva. Een relatie binnen gevangenismuren komt vaker voor dan je denkt.
Relaties tussen medewerkers en gedetineerden zijn een taboeonderwerp dat vaker voorkomt dan je denkt. Hoewel het officieel verboden is, ontstaan er toch banden binnen de intense muren van de gevangenis. Dit is hoe het zit: De FNV-vakbond start een campagne om deze relaties bespreekbaar te maken, en experts leggen uit waarom dit zo belangrijk is.
Het gaat hier niet om romantiek, maar om de complexe verhouding tussen menselijkheid en de gevaren die op de loer liggen.
Hoe ontstaat een relatie binnen gevangenismuren?
“Het is menselijk gedrag”, zegt criminoloog Esther van Ginneken. “Je werkt dag in, dag uit samen, vaak onder hoge druk, en je leert elkaar kennen op manieren die buiten de gevangenis niet zouden gebeuren.”
De cijfers bevestigen de spanningen in het werkklimaat:
- In een intern onderzoek van DJI (Dienst Justitiële Inrichtingen) gaf 1 op de 5 medewerkers aan ooit getuige te zijn geweest van grensoverschrijdend contact tussen collega’s en gedetineerden.
- Ongeveer 40% zegt dat ze het idee hebben dat er te weinig ruimte is om vermoedens te bespreken zonder dat het direct grote gevolgen heeft voor iemands carrière.
Emoties kunnen hoog oplopen
In de praktijk kan het klein beginnen: een extra praatje tijdens de ronde, een blik die net iets langer blijft hangen, of een persoonlijk verhaal delen. In een omgeving waar menselijk contact schaars is en emoties hoog kunnen oplopen, kan een vertrouwensband snel overslaan naar iets anders.
Bekijk hier hoe het eraan toegaat in de gevangenis van Alphen aan den Rijn en lees daarna verder >>
De gevolgen van een relatie binnen gevangenismuren
Wanneer een relatie ontstaat, verschuift de machtsbalans. En dat brengt risico’s met zich mee:
- Corruptie: Het smokkelen van telefoons, drugs of andere verboden spullen kan een logisch gevolg zijn van loyaliteit aan een gedetineerde.
- Chantage: Een gedetineerde die bewijs heeft van een relatie, kan dit gebruiken om privileges af te dwingen.
- Onveiligheid: De autoriteit van het personeel wordt aangetast, en dat kan leiden tot spanningen en incidenten.
Een gevangenis is in veel opzichten een gesloten ecosysteem. 1 scheur in het systeem kan snel uitgroeien tot een groot probleem voor de hele inrichting.
- Lees ook: Medewerker gevangenis saboteert condooms.
De nieuwe FNV-aanpak: geen kliklijn, maar een hulplijn
Vanaf januari start FNV Justitie en Veiligheid een campagne die bewust geen meldpunt is. “We willen niet dat mensen het gevoel hebben dat ze klikken”, legt Marcelle Buitendam uit. “We willen dat collega’s in vertrouwen kunnen praten, zonder direct te vrezen voor zware maatregelen.”
De hulplijn wordt bemand door ervaren vertrouwenspersonen die samen met medewerkers bekijken welke stappen veilig en verstandig zijn. Soms kan dat betekenen dat iemand hulp krijgt bij het herstellen van grenzen, zonder dat er direct sprake is van ontslag of schorsing.
Een herkenbare, maar ongemakkelijke realiteit
Het onderwerp raakt de kern van het werken in detentie: je bent zowel mens als professional. Je hebt empathie nodig om je werk goed te doen, maar je moet tegelijkertijd afstand bewaren. Buitendam:
We weten dat dit werk psychologisch zwaar kan zijn. Daarom moeten we praten over hoe je professioneel blijft zonder jezelf te verliezen.
Waarom dit gesprek nu gevoerd moet worden
Met personeelstekorten en toenemende werkdruk is de druk op gevangenispersoneel groter dan ooit. Dat maakt de kans op grensoverschrijdend contact alleen maar groter. Door het taboe te doorbreken, wil FNV voorkomen dat individuele misstappen uitgroeien tot structurele problemen. Zoals een oud-gevangenisbewaarder het verwoordde:
Het is net als met een gevangenisdeur: die moet dicht blijven. Als je die eenmaal op een kier zet, is het heel moeilijk om hem weer te sluiten.
Bronnen:
Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), FNV Justitie en Veiligheid, Ministerie van Justitie en Veiligheid, Inspectie Justitie en Veiligheid