Bron: © Mike Coppola/Getty Images for the New York Ph. Jaap van Zwedens gedrag is in opspraak.
Jaap van Zweden vertoonde in meerdere orkesten waar hij de afgelopen 25 jaar als dirigent werkte grensoverschrijdend gedrag. Pointer (KRO-NCRV) ontdekte dit na maandenlang onderzoek, waarbij journalisten met meer dan 50 musici, staf- en directieleden uit zeven nationale en internationale orkesten spraken.
De getuigenissen tonen een consistent patroon van angst, intimidatie en psychologische druk binnen deze werkplekken.
Harde bejegening
Musici uit binnen- en buitenland vertellen, soms anoniem en soms met naam, over de harde bejegening door Van Zweden. Zij beschrijven hoe hij hen schoffeerde en kleineerde in het bijzijn van collega’s. Dit gedrag leidde bij meerdere musici tot langdurige mentale impact. “Hij schreeuwt naar je alsof je een kind van 4 bent”, zegt een musicus uit Dallas. Een collega uit Hongkong stelt: “Niet alleen het orkest, maar ook de directie vreest hem.”
De tekst gaat onder het X-bericht verder >>
Jaap van Zweden kafferde een keer een klootviool uit, heeft 'angstcultuur' aan stok hangen https://t.co/aUjcl7B6nP
— GeenStijl (@geenstijl) May 22, 2025
Angstcultuur en stress: ziekmeldingen en kalmeringsmiddelen
Volgens de uitzending van Pointer heerst er onder Van Zwedens leiding een ‘cultuur van vrees’. Musici meldden zich regelmatig ziek wanneer hij het orkest zou dirigeren of slikten bètablokkers om de spanning aan te kunnen. HR-teams bij sommige orkesten organiseerden zelfs speciale bijeenkomsten om met musici de komst van Van Zweden te bespreken, een zeldzame en veelzeggende maatregel.
Bestuurders van deze orkesten gaven aan dat zij nooit formele klachten ontvingen, maar wisten wel via informele kanalen van zorgen over Van Zwedens omgangsvormen. Tegelijkertijd benadrukken zij de muzikale en commerciële successen die Van Zweden als dirigent wist te behalen.
Onafhankelijke experts: ‘grenzen zijn overschreden’
Hoogleraar integriteit Rob van Eijbergen en jurist Marjan Olfers lazen 20 geanonimiseerde getuigenverklaringen. Beiden kwamen onafhankelijk van elkaar tot de conclusie dat Jaap van Zweden grensoverschrijdend gedrag vertoonde. Olfers wijst op “ernstige gevolgen voor de betrokken musici” en herkent een “duidelijk patroon van angst”. Van Eijbergen legt de nadruk op de machtstructuren waarin dit gedrag kon gedijen.
Reactie van Van Zweden: ‘Ik ben veeleisend, maar open voor kritiek’
In een videoreactie laat Jaap van Zweden weten dat hij geschokt is door de aantijgingen, al kan hij de anonieme verklaringen niet toetsen op hun juistheid. Hij stelt: “Ik weet dat ik veeleisend ben. Soms geef ik feedback op intense toon, zeker wanneer ik voor een heel orkest sta. Maar dat mag nooit leiden tot een werkomgeving waarin mensen verkrampt raken of naar kalmeringsmiddelen grijpen.” Hij zegt open te staan voor kritiek en geeft aan dat alleen een dirigent die goed aanvoelt wat er leeft binnen het orkest tot echte harmonie komt.
Pointer toont zijn volledige reactie op donderdag 22 mei om 16.00 uur op YouTube. De uitzending is ook te zien op zondagavond 25 mei om 22.10 uur op NPO 2.
Misstanden in de klassieke muzieksector
De zaak rond Van Zweden staat niet op zichzelf. Eerder bracht Pointer misstanden aan het licht binnen Nederlandse conservatoria. De recente onthullingen maken duidelijk dat zelfs op het hoogste niveau binnen de klassieke muzieksector een onveilige werkcultuur kan ontstaan, vaak afgeschermd door prestige en internationale faam.
Carrière-pad van Jaap van Zweden
Jaap van Zweden begon zijn carrière als concertmeester bij het Concertgebouworkest en dirigeerde daarna meer dan 50 orkesten wereldwijd. In 2011 benoemde de Verenigde Staten hem tot dirigent van het jaar. In 2019 riep men het Hong Kong Philharmonic Orchestra, onder zijn leiding, uit tot beste orkest ter wereld. Momenteel vervult hij de rol van chef-dirigent bij het Seoul Philharmonic Orchestra en bereidt hij zich voor op zijn nieuwe functie bij het Orchestre National de France.
Bronnen:
NOS, KRO-NCRV, AD