Bron: © Canva. Beton, asfalt en baksteen slaan de de hitte in de steden op.
Tijdens warme zomerdagen voel je het meteen: in de stad lijkt het altijd heter dan daarbuiten. Dat is geen verbeelding, maar het gevolg van het hitte-eilandeffect. In de stad kan het tot wel 10 graden warmer worden dan op het omliggende platteland.
Meetstations buiten de bebouwde kom
Officiële weerberichten geven vaak een gematigd beeld, want de meetstations staan meestal buiten de bebouwde kom. Daardoor zie je het effect niet terug op je weerapp, maar je voelt het des te meer als je in een versteende wijk woont. Hoe ontstaat dit hitteverschil, en belangrijker: wat kunnen jij, je buurt of je gemeente doen om het te verzachten?
Wat is het hitte-eilandeffect?
Het hitte-eilandeffect, of Urban Heat Island (UHI) in het Engels, ontstaat wanneer een stedelijk gebied warmte vasthoudt die op het platteland wél kan ontsnappen. Beton, asfalt en baksteen nemen overdag warmte op en geven die ‘s avonds langzaam weer af. In een dichtbebouwde wijk blijft die opgeslagen warmte hangen tussen gebouwen. De lucht kan er nauwelijks circuleren, waardoor het ’s nachts amper afkoelt.
Bomen, gras en open water zorgen voor verkoeling
Tegelijkertijd is er in de stad veel minder verkoeling door vegetatie. Bomen, gras en open water zorgen normaal gesproken voor verdamping, wat de temperatuur verlaagt. Maar als je omgeving vooral bestaat uit daken, parkeerplaatsen en gevels, ontbreekt die natuurlijke airconditioning volledig.
Lees verder onder de video >>
Hoe groot is het effect?
De verschillen zijn niet mals. Volgens het KNMI kan het temperatuurverschil tussen de stad en het ommeland oplopen tot 6 graden Celsius op warme dagen, en bij windstil en wolkenloos weer zelfs tot 10 graden in de nacht. In internationale studies, zoals van NASA en de Amerikaanse EPA (Environmental Protection Agency), worden vergelijkbare of zelfs grotere verschillen gemeld .
Een praktisch voorbeeld: op een hete julidag is het in een Utrechtse wijk met weinig groen 36 graden, terwijl het op het nabijgelegen platteland ‘slechts’ 28 graden is. Vooral ouderen, kinderen en mensen met gezondheidsproblemen lopen dan risico op hittestress of uitdroging.
Waarom zie je dit niet terug in de weerapp?
De meeste officiële weerstations, waaronder die van het KNMI, staan op open plekken buiten de stad, zoals vliegvelden of weilanden. Dat zijn uitstekende locaties om landelijke gemiddelden te meten, maar ze geven geen accuraat beeld van de hitte die jij in je stad ervaart. Dat verklaart waarom je telefoon 29 graden aangeeft, terwijl het op je balkon voelt als 35.
En nee, dat is geen inbeelding. Meetnetten zoals Meet Je Stad in Amersfoort en Smart City Sensoren in Rotterdam tonen lokaal vaak structureel hogere temperaturen dan het landelijke beeld.
Ga eens naar het bos op een snikhete zomerdag. Het is dan een verademing om daar te zijn. Scheelt zo 5, 6°. En hier in de stad is het ook goed merkbaar. Er zijn hier heel veel hitte eilanden, wat zorgt voor hittestress. Daar waar bomen staan ervaar je geen hittestress.
— Leentje 🐝🐝🐝🌸🌺🌸🚜🚜🚜 (@HaagseHopjes123) January 31, 2024
Gezegend de stad met een hoog boomkroonvolume. Daar is het op hete dagen beter te harden. pic.twitter.com/e3rTdvYpOF
— Wim Eikelboom (@boomeik) June 19, 2025
Wat kun je doen tegen het hitte-eilandeffect?
Gelukkig zijn er veel maatregelen om het hitte-eilandeffect te beperken. Sommige vereisen beleid op stedelijk niveau, maar ook als bewoner kun je bijdragen.
1. Vergroen je omgeving
Elke boom telt. Bomen zorgen voor schaduw én verdamping, en kunnen de gevoelstemperatuur met meerdere graden verlagen. Ook gevelgroen, groene daken of geveltuinen helpen. Volgens onderzoek van Wageningen University kan vergroening tot 4 graden verkoeling opleveren .
2. Ontsteen je tuin
Veel tuinen zijn tegenwoordig betegeld. Haal tegels weg, plant gras of struiken, en vang regenwater op in een regenton. Een groene tuin warmt minder op én zorgt voor meer biodiversiteit.
3. Kies voor reflecterende materialen
Witte of lichtgekleurde daken en wegen reflecteren zonlicht in plaats van het te absorberen. In New York wordt het ‘Cool Roofs’-programma al jaren ingezet, met meetbare resultaten .
4. Creëer waterelementen
Water in de openbare ruimte werkt verkoelend, via verdamping én als visuele ontspanning. Denk aan fonteinen, wadi’s of vijvers. Waterberging heeft bovendien een dubbel doel: het helpt ook bij extreme regenval.
5. Stimuleer beleid en bewustzijn
Gemeenten kunnen klimaatadaptatie opnemen in hun omgevingsvisies. Denk aan subsidies voor groene daken, het openstellen van parken bij hitte, of het aanplanten van bomen in kwetsbare wijken. Ook campagnes helpen: hoe meer bewoners weten van het hitte-eilandeffect, hoe groter de draagkracht voor verandering.
Bronnen:
KNMI , NASA, Wageningen University & Research