Ga naar de inhoud

ING verdient fors aan Russen: hoe staat het met de morele plicht van banken?

banken Bron: © Canva 

De morele plicht van banken staat ter discussie. RTL Z onthult dat ING jarenlang honderden miljoenen euro’s heeft uitgeleend aan de Russische staat. Ook nog jaren nadat Rusland de Krim had geannexeerd en vlucht MH17 uit de lucht was geschoten. Het geld zou indirect hebben bijgedragen aan de financiering van de Russische oorlogsmachine.

Volgens RTL Z groeide ING’s Russische portefeuille van een paar miljoen euro in 2015 tot zo’n 280 miljoen euro in 2020. Dat gebeurde terwijl de Europese Unie al sancties had ingesteld tegen Moskou.

‘Moreel niet te rechtvaardigen’

“Tot 2022 was het in principe toegestaan om die leningen te verstrekken,” zegt sanctierechtadvocaat Yvo Amar tegen RTL Z. “Maar het is nog onduidelijk wat er na die tijd is gebeurd.”

De jurist wijst op een belangrijk onderscheid: juridisch mag iets misschien, maar moreel is het niet altijd te rechtvaardigen. “Enerzijds gaat het om wat mag, anderzijds om wat je als bank zou moeten willen doen,” stelt Amar.

Lees verder onder het bericht >>

Politici over de rooie: ‘verwerpelijk’

In Den Haag klinken harde woorden. Jan Paternotte (D66) noemt het “ronduit onverstandig” dat ING na MH17 en de Krim-annexatie toch leningen bleef verstrekken aan de Russische staat. “Daarmee heeft de bank bijgedragen aan het financieren van Poetins oorlogsmachine,” zegt hij tegen RTL Z.

Ook Sarah Dobbe (SP) windt er geen doekjes om. “Dit laat zien dat kapitaal geen moraal heeft. Er moet duidelijkheid komen over hoe dit heeft kunnen gebeuren.” En GroenLinks-PvdA spreekt van “moreel verwerpelijk gedrag”: de bank had haar banden met Rusland al in 2014 moeten verbreken in plaats van de oorlogskas te blijven vullen.

Zodra je weet dat jouw geldstromen een oorlog kunnen voeden, is het geen zakelijk besluit meer maar een moreel falen.

Verweer ING weinig overtuigend

In een reactie stelt ING dat het sinds 2022 geen zaken meer doet met de Russische overheid en dat de obligatieportefeuille “is geslonken tot een verwaarloosbaar bedrag”. Maar controle is lastig, de jaarrekeningen over 2023 en 2024 zijn nog niet openbaar.

Een woordvoerder verklaart dat de Russische wet de bank destijds verplichtte om winsten in Rusland te investeren. Bij normale bedrijfsvoering vóór 2022 was het vanzelfsprekend om te investeren in Russische staatsobligaties. Dat argument overtuigt weinig, want de bank draait inmiddels ook zonder die investeringen gewoon door.

Dreigende sancties en reputatieschade

Volgens BNR Nieuwsradio kan de kwestie juridische gevolgen krijgen. Als blijkt dat ING ook ná 2022 leningen of obligaties aan de Russische staat verstrekte, kan dat leiden tot forse sancties of miljoenenboetes. “In theorie kan dat oplopen tot zeker 1 miljoen euro per overtreding,” zegt Amar op BNR.

Daarnaast kampt de bank met flinke reputatieschade. ING probeert haar Russische tak te verkopen, maar BNR meldt dat dat proces wordt bemoeilijkt doordat Russische wetgeving eist dat de koper een lokale partij is. Zo blijft ING verstrikt in een web van regels, belangen en morele twijfel.

Banken en hun wankele geweten

De discussie over de morele plicht ING staat niet op zichzelf. Wereldwijd worstelen banken met hun morele kompas. Zo meldde Reuters dat ING begin 2022 nog 5,3 miljard euro aan leningen bij Russische klanten had uitstaan, ongeveer één procent van haar totale portefeuille. En ING is niet de enige.

De Italiaanse UniCredit had begin 2022 nog meer dan een miljard euro gereserveerd voor haar Russische activiteiten, terwijl de bank officieel zei zich te willen terugtrekken. Bij Raiffeisen Bank International leidde de trage afbouw zelfs tot een boete van de Oostenrijkse toezichthouder wegens gebrekkige controle op witwassen, meldde Reuters in juni 2024.

Lees verder onder het bericht >>

Banken zoeken grenzen op

Ook de Zwitserse Credit Suisse kwam in opspraak toen de zogenoemde Suisse Secrets-lek liet zien dat de bank jarenlang rekeningen aanhield van klanten die betrokken waren bij misdrijven. De Guardian schreef dat de bank, ondanks beloften om ethischer te opereren, jarenlang wegkeek bij dubieuze geldstromen.

Het Financieele Dagblad stelt dat veel banken “de grens opzoeken tussen wat formeel is toegestaan en wat moreel nog kan”. Winst weegt vaak zwaarder dan principes tot er publieke ophef ontstaat.

Geld boven geweten

De Nederlandse honorair consul van Oekraïne, Karel Burger Dirven, zegt tegen RTL Z dat banken als ING te lang hebben getalmd. “Dat zijn krokodillentranen. CEO’s proberen zo lang mogelijk een deurtje open te houden. Maar je doet zaken met de maffia, en daar betaal je een prijs voor,” zegt hij. “Zodra je weet dat jouw geldstromen een oorlog kunnen voeden, is het geen zakelijk besluit meer maar een moreel falen.”

Politieke druk neemt toe

Paternotte kondigt aan de regering om uitleg te vragen. “Dat ING 3 jaar na de grote invasie van Oekraïne haar activiteiten in Rusland nog niet volledig heeft afgebouwd, is onbegrijpelijk. Dit moet versneld worden, zodat Nederlandse banken niet langer Poetin van dienst zijn.”

Ook VVD’er Eric van der Burg benadrukt op BNR dat banken meer verantwoordelijkheid moeten nemen: “De morele plicht weegt zwaarder dan winst.”

Je rol als consument

  • Vraag je bank naar haar beleid rond ethisch en duurzaam bankieren.
  • Controleer of jouw bank investeert in landen of sectoren met hoge risico’s, zoals fossiele energie of wapenproductie.
  • Overweeg een overstap naar banken die transparant zijn over hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.
  • Gebruik platforms als EerlijkeBankwijzer.nl om banken te vergelijken op ethiek, milieu en mensenrechten.

Balans tussen regels en rechtvaardigheid

De affaire rond de morele plicht ING laat zien hoe lastig het is voor banken om winst te combineren met geweten. Juridisch kan alles volgens het boekje gaan, maar moreel ligt dat anders. Banken spelen een cruciale rol in de wereldeconomie en dus ook in de wereld zoals die wordt gemaakt met hun geld.

Zolang geld de maat der dingen blijft, zullen banken zich moeten afvragen: wat is de echte prijs van winst, als het geweten eronder lijdt?

Bronnen:

RTL Z, BNR, Reuters