Hoe wisten de Romeinen, dat het landschap tussen Uzes en Nimes (Fr.) zo afliep dat ze er een waterleiding bouwden. (Pont du Gard)?

De Romeinen hadden een instrument dat zij "chorobates" noemden en dat een vergelijkbare werking heeft als de hedendaagse waterpas.

Het was een soort laag vlak tafeltje dat waterpas werd neergezet met behulp van enkele schietloden aan de zijkanten. Soms was er bovenop ook een gootje op holte uitgespaard welke met olie of water gevuld werd en dan als waterpas fungeerde. Zo kon de chorobates exact horizontaal worden gezet als er teveel wind was voor de schietloden.

Iemand liep met een stok met maataanduidingen naar verschillende plaatsen. Bij elke plek werd exact over het oppervlak van de chorobates gekeken, dus horizontaal, om het hoogteverschil tussen chorobates en "stoklocatie" te bepalen. Zo kon dus ook de relatieve hoogte tussen de verschillende stoklocaties worden bepaald. Door dit vaak te doen kreeg men een hoogteprofiel van een gebied over langere afstand.

En daarmee en kon men dus zien dat het terrein afhelde en kon het aquaduct worden uitgezet op zodanige wijze dat dit de helling van het terrein volgde.

Toegevoegd na 1 dag:
Aanvulling:
Gelet op de grote afstand en het beperkte verhang zal ook de aardkromming een factor van belang zijn geweest. Deze middelt zich echter uit als bij een doorgaande meting steeds gelijke meetafstanden tussen maatstok en chorobates worden gebruikt.

De Romeinen hadden ook een instrument waarmee zowel hoogteverschillen als afstanden konden worden gemeten. De "dioptra". Deze was nauwkeuriger zodat de kans zeer groot is dat daarmee is gewerkt. De dioptra werkt met driehoeken met één rechte hoek. Daarom zal er ook gebruik zijn gemaakt van een "groma".

Ik verwijs naar de goede informatie over deze instrumenten en hun gebruik in de bronnen.