hoe leg aan een kind uit wat dna is?

Je kunt ze het volgende uitleggen:

Je lichaam is opgebouwd uit ontelbaar veel cellen. In elke cel in je lichaam zit hetzelfde DNA. In je DNA zijn heel veel erfelijke eigenschappen opgeslagen, zoals de kleur van je ogen, de kleur van je haar. Je DNA code uniek en dus van iedereen verschillend.

Omdat kinderen visueel ingesteld zijn en dol zijn op praktijk, kun je ze onderstaand proefje laten uitvoeren (eventueel onder begeleiding):

http://www.willemwever.nl/page/proefje-haal-je-dna-uit-je-eigen-spuug

Toegevoegd na 2 minuten:
Het belangrijkste stuk uitleg is niet overgekomen:

DNA is de belangrijkste code van het leven. Het zit in ieder levend ding: in een plant, een boom, een appel, een koe en ook in de mens, dus in jou!

In je DNA staat allerlei informatie die bepaalt hoe jij er als mens uit ziet. Het bepaalt jouw haarkleur, de kleur van jouw ogen, of jij flaporen hebt of dat jij jouw tong kunt krullen… noem maar op. Dit zijn allerlei eigenschappen die iemand kan hebben. De informatie voor één specifieke eigenschap zoals de kleur van de ogen, zit op een heel klein stukje van het DNA. Voor iedere eigenschap is er een stukje en al die kleine stukjes DNA vormen de DNA code. Die stukjes heten genen.

Je vader en je moeder hebben dus allerlei genen die bepalen hoe ze er uit zien. En het bijzondere is: jij krijgt die genen van je vader en je moeder. Je ontstaat namelijk uit een eicel en een spermacel. In de eicel zit DNA van je moeder, in de spermacel DNA van je vader. De eicel en de spermacel smelten samen tot een bevruchte eicel en daaruit groeit een nieuw mensje. In die samensmelting komt het DNA van je vader en van je moeder bij elkaar. Allerlei stukjes (de genen) gaan schuiven en vormen een nieuwe DNA code: die van jou!

En daardoor komt het dat je op je ouders lijkt. Omdat je het DNA van je ouders krijgt. De mix van genen is nooit hetzelfde. Daarom zie je er net iets anders uit dan je broertje of zusje. Jouw DNA code is uniek – de code komt alleen bij jou voor. Tenminste, als je geen deel bent van een eeneiige tweeling! Ben je dit wel, dan kom je uit dezelfde eicel als je broertje of zusje. Dat betekent dat jullie DNA ook precies hetzelfde is. Eeneiige tweelingen lijken daardoor als twee druppels water op elkaar. Gelukkig verschillen ze ook wel een klein beetje. Dit komt doordat ze niet altijd precies hetzelfde meemaken. De een houdt na een valpartij een litteken over, de ander trekt graag rare kleding aan.

Het gaat om nog heel jonge kinderen. Ze vragen zich niet af óf een kat een hondje kan baren (dat is net een stapje verder), maar denken dát een kat dat kan.
M.i. mag je om didactische redenen soms best een beetje jokken als dat beetje jokken de zaak zeer veel eenvoudiger maakt zónder "de grote lijn" onjuist voor te stellen.
Ik zou dus zeggen dat DNA een soort boekje is dat ergens in je lijf zit (en als ze doorvragen: "in je hersens", dat is voor kinderen een logische plek) waarin precies staat wat je lijf moet doen om te groeien.
Bij een kip staat in dat boekje hoe de vleugels gemaakt moeten worden, maar in de boekjes van mensen, katten en honden staat daar niks over en dus hebben die geen vleugels.
Moederpoes maakt een fotokopie van haar boekje, waarin staat hoe een kat eruit ziet en geeft dat aan haar baby.

Als de kinderen ouder worden kan je uitleggen dat ons lichaam uit cellen bestaat, en dat élke cel zo'n boekje heeft. Pas veel later zijn ze toe aan een uitleg over celkernen, meiose, chromosomen, genen, DNA en RNA.