Hoe geraken vliegtuigen vooruit?

Op wikipedia toont de foto van de Hercules propeller een “abnormaal moderne” vorm van propeller en bovendien staan de bladen hier in de zgn. vaanstand, waarin de bladen dwars door de lucht slaan en alleen maar een hoop luchtwervelingen en wat lawaai veroorzaken, maar géén trekkracht ontwikkelen. Dit is dus om bij buitenstaanders begrip te kweken van de werking van een propeller een slecht gekozen foto!
En de Transall propeller wordt slechts gedeeltelijk in beeld gebracht tegen de verwarrende achtergrond van de ingewikkeld opengeklapte motoromkapping. Maar het kan duidelijker! Iedereen weleens een ventilator gezien. Dat het daarachter waait zal wel duidelijk zijn, maar de kern van de vraag blijft: hoe kan een vliegtuig “zichzelf naar voren waaien”. Omdat ik al vaak heb nagedacht over hoe je sommige dingen uit de luchtvaart iets bevattelijker aan leken zou kunnen uitleggen, heb ik een eenvoudige proef bedacht om de werking van propeller (en straalmotor) inzichtelijk te maken. Daar gebruik ik een föhn voor. Een föhn is een combinatie van een kleine sneldraaiende ventilator en een verwarmingsspiraal.
Met een föhn kun je laten zien dat een ventilator of propeller stuwkracht opwekt. Neem een föhn (zo eentje zonder flexibele slang eraaan, gewoon een losse handföhn). Stekker nog niet in stopcontact doen, maar wel dicht bij een stopcontact gaan staan.
Zet nu eerst de knop van de föhn aan, pak dan het snoer vast op één meter van de föhn en laat de föhn aan dat deel van het snoer boven de vloer hangen (wacht tot hij stil hangt), en steek nu het losse uiteinde met de steker in het stopcontact.
Op het moment dat de föhn begint te blazen, beweegt hij ook een stukje wég van de uitgeblazen luchtstroom. Hij hangt dan niet meer recht onder uw hand, maar hij komt wat naar voren, weg van de uitstromende warme lucht. Hij geeft zichzelf een stuwkracht! Goede kans dat hij ook wat van links naar rechts gaat zwabberen. Om een nettere demonstratie te krijgen moet je de föhn neerleggen op een broodplank of snijblad dat op twee ronde rolletjes ligt, die op een glad oppervlak kunnen rollen (vilstiften zonder clip bijvoorbeeld, of ronde potloden). Föhn dan op hoogste snelheid zetten. Alhoewel een propeller en een straalmotor er nogal verschillend uitzien, is de achterliggende gedachte dat het krachtig naar achteren wegblazen van lucht een stuwkracht naar voren tengevolge heeft. De actie geeft altijd ergens een reactie; een wegdek en aangedreven wielen zijn daar niet voor nodig.