Discussieerden de Grieken en de Romeinen ook over het wel of niet bestaan van hun goden?

Er zal destijds ongetwijfeld ook over dit onderwerp gediscussieerd zijn. Wij hebben het tegenwoordig al moeilijk met die paar verschillende geloven, met ieder hun eigen God. De oude Grieken en Romeinen hadden voor ieder akkefietje een eigen God, dus daar zal vele malen meer discussie over mogelijk zijn geweest.

Met de kundigheid van wetenschappers zijn we tegenwoordig een heleboel te weten gekomen wat het bestaan van God zou tegenspreken. In de tijd van de Grieken en Romeinen was er een heleboel minder bekend en ik denk daarom dat iedereen zo gemakkelijk 'aannam' dat die goden bestonden. Ik denk wel dat er twijfel is geweest, maar daar horen we niks over omdat er verhalen bestaan als de Ilias en de Odyssee. Schrijvers kozen natuurlijk voor de goden als inspiratiebron omdat je daar mooie fantasierijke verhalen over kan vertellen.

In een groot deel van de geschiedenis van de Grieken en Romeinen was uitgesproken atheïsme een misdaad. Dat zal niet geweest zijn omdat niemand ooit twijfelde aan het bestaan van de goden. Zoals al eerder is genoemd werd Socrates officieel voor o.a. atheïsme ter dood veroordeeld. Bij de Romeinen werden - hoe wonderlijk dat ook klinkt - christenen beschouwd en vervolgd als atheïsten. Een eigen god hebben, oké, maar waar het om ging was of je meedeed aan de eredienst voor de Romeinse goden en dan specifiek de goddelijk verklaarde keizer. Maar goed, voor discussie over het bestaan van de goden moet je vooral bij de Grieken zijn. Dan zie je al een verschil tussen de scheppingsmythe en wat filosofen dachten over het ontstaan van de wereld. Volgens het godenverhaal begon het met Chaos waaruit Tartaros, Gaia en Eros voortkwamen, waarop Gaia de wereld baarde. Vroege presocratische filosofen zoals Thales, Anaximenes, en Heraclitus zochten echter een verklaring voor het ontstaan van de wereld die je bijna proto-natuurkundig denken kan noemen; Ze gingen ervan uit dat één en ander ontstaan zou moeten zijn uit een 'oerelement' waar de rest uit zou moeten zijn ontstaan. Zij namen de scheppingsmythe dus zeker niet letterlijk. Dit alles was trouwens zo rond de zevende tot vijfde eeuw voor Christus. Ook latere postsocratische Griekse filosofen hadden hun eigen interpretaties van wat goden waren, dat soort denken stopte dus niet bij de veroordeling van Socrates. Bijvoorbeeld Epicurus zag de goden als volmaakt gelukkige wezens. En zo volmaakt gelukkig konden ze natuurlijk niet zijn als ze zich met mensen bemoeiden. Een totaal ander beeld dus dan in de Griekse mythologie, waarin de goden niets anders lijken te doen dan zich persoonlijk met mensen bemoeien.

Heel vaak zelfs, en het lijkt tot een van de meest courante bezigheden te hebben behoord. Let er bv op hoe het verslag in Handelingen 17 vermeldt dat Paulus inspeelt op hetgeen hij waarneemt en hoort op de Areopagus in Athene, dat er zovele afgoden werden vereerd tot in het stadscentrum toe, en zelfs gebruikt maakt van hun vermeende macht of onmacht, welke hun leven overheerste. In Rome zitten we al een stadium verder, (Rom 1:20-24) want daar vergoddelijkten de caesars zichzelf, en stonden zij er op in het openbaar aanbeden te worden. Tezelfdertijd werden vreemde godheden opgenomen in het pantheon, naarmate volken werden overwonnen of aanbidders aan aantal of kracht wonnen. Zo werd ook de weigering van christenen om Caesar of andere goden te aanbidden, uitgelegd als een smaad en uitdaging aan de goden, die hun bescherming van de natie zouden wegnemen.

Het woord atheïsme komt van het Grieks: het voorvoegsel 'α' (a) betekent 'niet' en het woord 'θεος' (theos) betekent 'god' of 'godheid'.