Waar komt het woord 'Duitse' in het Wilhelmus vandaan en wat werd daar in die tijd onder verstaan?

De allereerste betekenis van Duitsch is volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal 'Nederlands'. In de 16de en 17de eeuw was dat het gewone woord hiervoor. Dat is in gebruik verouderd, en we zijn dat in feite vergeten. Tegenwoordig wordt Duits alleen in de betekenis 'uit of van Duitsland' gebruikt. Nederlands is een jonger woord, dat is afgeleid van de landsnaam Nederland(en); het wordt gebruikt sinds de zestiende eeuw.

Duits en het verwante woord Diets betekende in de 16e eeuw zoveel als volk of volks. Het werd ook in die tijd als gebruikt als onderdeel van de naam van het Heilige Roomse Rijk der Duitse natie, waar het huidige Nederland formeel onderdeel van was.

Of Duits in het Wilhelmus ook Diets, dus 'gewoon of volks' betekent, is niet meer na te gaan. In ieder geval presenteert Willem van Nassau zich heel nadrukkelijk als Duits, dus niet als Frans, Italiaans, of Spaans, en daarmee als 'één van ons' in plaats van als buitenstaander.