Wie verhogen steeds die rentes die landen moeten betalen als ze lenen?

Volgens mij heeft alles te maken met vraag en aanbod. Hoe meer partijen interesse hebben in staatsleningen (ook wel een staatsobligatie genoemd) des de lager de rente.

Landen zoals Nederland, Duitsland en Finland zijn relatief veilige landen. Veel partijen willen staatsobligaties kopen en dus is de rente laag. Neem nu Griekenland of Italië. Het risico is relatief groot dat ze failliet gaan en dus niet (alles) terug kunnen betalen. Ze hebben toch geld nodig, en dus gaat de rente omhoog.

Instanties of mensen die geld uitlenen, willen graag dat ze hun geld ooit terugkrijgen. Indien een land minder kredietwaardig lijkt, is het risico dus groter dat ze hun geld kwijt zijn. Om dat risico te durven nemen, moet er dus rente betaald worden. Hoe meer risico, hoe meer rente er geboden dient te worden. Het is dus geen kwestie van een lagere rente vaststellen, het is een kwestie tegen welke rente financiers nog willen uitlenen.

Het is zo dat als je geld uitleent dat je het niet altijd terug zal krijgen. Dat lijkt iets te zijn wat we vergeten zijn. De rente is niet alleen een bedankje voor het lenen van het geld, maar het dient ook om het niet terugbetalen van een partij te dekken. Als ik tien leningen uit heb staan, en ik krijg er 9 terugbetaald, dan zorg ik ervoor dat ik die tiende gedekt heb met de rente van de negen andere. De rente op staatsobligaties wordt bepaald door de 'kapitaalmarkt', dat zijn private investeerders die ervoor zorgen dat overheden geld kunnen lenen. Als het risico dat deze overheid niet terug kan betalen groter wordt, dan zal de rente stijgen.

Het mooie is: er kan zeker iets aan gedaan worden. Er is een stroming in de economische wetenschap die zich de Modern Monetary Theory (moderne monetaire theorie) noemt. Zij stellen dat de overheid helemaal niet door middel van staatsobligaties geld van de kapitaalmarkt hoeft te lenen, want zij kan namelijk zelf de valuta bijdrukken. De oudere monetaire theorie komt uit de tijd dat geld nog gedekt werd door een andere waarde, zoals bijvoorbeeld goud. Als een overheid dan geld zou bijdrukken, dan vergroot je de kans dat het systeem instort als iedereen zijn geld om zou ruilen voor goud. Maar dat is tegenwoordig niet meer het geval.

Nu wordt de MMT theorie gesteund door een aantal recente gebeurtenissen. De ECB heeft van een aantal landen de staatsobligaties 'gekocht'. Toen zij dit een tijd geleden van Italië deden, dook de rente gelijk weer onder de 7%. Waarom vinden deze economen dit interessant? De ECB is de instantie die de euro uitgeeft. In principe heeft de ECB door het opkopen van de staatsobligaties er euro's bijgedrukt. Dit zijn natuurlijk geen papieren of metalen euro's, maar girale euro's. De FED heeft dit ook een tijd gedaan. Dat zou dus ook weleens de reden kunnen zijn dat de rente op de staatsobligaties van de VS ook stabiel is.

MMT-aanhangers zeggen dan ook dit de enige effectieve manier is om de markt te kalmeren: de ECB blijft net zo lang staatsobligaties opkopen tot op het punt dat de rente voor ieder euroland rond de 2-3% ligt. Dat lost natuurlijk niet de structurele problemen van landen op, maar het kalmeert wel de situatie waardoor sommige landen in een hoek gedreven worden.

Overigens is de economische wetenschap vrij conservatief en deze inzichten zijn om verschillende redenen controversieel. Maar dat maakt ze niet minder interessant.