Ik begin even bij je algemene vraag: “Kortom gezegd, hoe zet je kinetische beweging om in elektrische energie?”
Het basisprincipe is om de beweging te gebruiken om een magneetje in een aantal lussen van een geleidende draad (een draadwikkeling of elektrische spoel) te laten ronddraaien. Het magneetje probeert de elektronen “om en om” steeds even de ene kant op te sturen en dan weer de andere kant op te richten. Net zoals een bewegend wand in een golfslagbad het water wegduwt en weer terugtrekt, maar nu maak je elektrische golven. Nou, en dat is een wisselspanning, dus elektrische energie. Zo werkt een fietsdynamo. Als je aan het wieltje draait, kun je voelen dat het magneetje het liefste in bepaalde standen wil blijven staan, en door het daar doorheen te draaien ga je de elektronen in de spoel aan het schommelen brengen.
In een polshorloge of telefoon heb je geen door een fietswiel aangedreven asje van een dynamo, maar met een soort ratelmechanisme kun je de willekeurige linksom en rechtsom bewegingen van het horloge of van de telefoon selectief benutten om een draaiend gewichtje steeds sneller één kant op te laten draaien. Net zoals je de vliegwielaandrijving van een speelgoedautootje op snelheid brengt door een paar keer de wielen één kant op te laten bewegen. Vroeger had je dan op die manier een zuiver mechanisch “zelfopwindend” horloge met dus een soort vliegwiel erin dat na een dag of zo stilliggen zelf stilviel, maar tegenwoordig kun je er een klein generatortje van maken dat een batterijtje oplaadt. En dat biedt nieuwe mogelijkheden, want met een klein batterijtje kun je een quartz horloge maandenlang door laten werken, dus de tijdaanduiding valt pas na lange tijd onbeweeglijk liggen stil.
Bij een telefoon gebruik je veel meer energie, maar het generatortje en de batterij hoeven ook niet zo microscopisch klein te zijn, dus ook hier werkt het om de bewegingen onmerkbaar te gebruiken om een dynamootje te laten werken en de batterij voldoende bij te laden.