Wat is de oorsprong van het gezegde "Iemand blij maken met een dooie mus"?

Question

Dat de huismus een onaanzienlijk vogeltje wordt/werd gevonden verklaart nog niet waarom er een overleden exemplaar aan een persoon zou zijn gegeven.

 · Accepted Answer

Als ik zo eens rondkijk, zie ik twee mogelijkheden.
1) Misschien gaat het om een verschoven betekenis (bron). De uitdrukking zou dan aanvankelijk luiden: blij zijn met een dooie mus. Ofwel: blij zijn met (bijna) niks. Een mus is al bijna niks waard, maar een dóóie mus, daar heb je helemáál niks aan. Dus als je daar blij mee bent, dan ben je niet veeleisend.
Later zou die betekenis dan veranderd zijn in de huidige: iemand iets waardeloos geven.
2) Het kan ook zijn dat wij de uitdrukking in gedachten gewoon verkeerd aanvullen. Het lijkt in eerste instantie dat we iemand een LEVENDE mus beloven en dan een DOOIE mus geven, maar ik denk eerder dat je het zo moet zien: we beloven iemand een dooie fazant of een dooie eend (we gaan op jacht en zeggen dat we een mooi stukje vlees mee zullen brengen) en schepen hem dan af met een dooie mus. In dit geval gaat het dus niet om het feit dat de betreffende vogel dood is (dat was juist de bedoeling), maar dat het een mus blijkt te zijn, waar weinig aan te kluiven valt.

Ik stem persoonlijk op optie 2, hoewel ik die net spontaan bedacht heb, getriggerd door de vraag.

Computoon · Answer

Leuk omschreven :-)

iemand blij maken met een dode mus = iemand iets goeds in het vooruitzicht stellen, dat uiteindelijk waardeloos zal blijken te zijn.

Was de mus levend geweest, dan had je iets gekregen waar je wat aan had gehad, al was het dan misschien onaanzienlijk. Maar dood heb je er helemaal niets aan...

Het 'dode' is mijns inziens van wezenlijke betekenis in deze uitdrukking, de mus had ook een ander  voormalig levend wezend kunnen zijn.

 · Answer

-iemand iets goeds in het vooruitzicht stellen, dat uiteindelijk waardeloos zal blijken te zijn-

Hier komt het eigenlijk vandaan en heeft een evolutie meegemaakt tot wat het nu geworden is: "1582. Zich verblijden met een doode musch,
d.w.z. eig. zich verblijden met een doode musch in de meening, dat ze leefde; zich verblijden met iets, dat eig. niets beteekent; meenen, dat men iets werkelijk bereikt heeft, terwijl dit toch volstrekt niet het geval is; lat. carbonem pro thesauro invenire. In de 18de eeuw is de uitdr. te vinden in V. Janus I, 144; III, 36; het Boere-krakeel, 53:

Hoe kunnen zig de luy vermaeken
 Mit doode Mossen, als men zegt!
 Eer dat men van den staet der zaeken
 Nae waerheid, iens is onderrecht.

Harrebomée II, 71 b: Hij verblijdt zich met eene doode mees (of muschW. Kist, Eduard van Eikenhorst (Haarlem, 1809-1811) 3, 259: Ik heb mij dan, in mijne gedachten, met eene doode mees verheugd; vgl. Everaert, 66: Wien dat lydt ghebrec, ghy en achs een meese (waar mees gebezigd is in den zin van iets van geringe waarde).); Falk. VII, 78: Zal 'k vader en moeder lekker maken met een dooie mosch?; Nkr. III, 18 April, p. 4: 't Is klaar als water, dat we ons met een dooie musch verblijden; VII, 10 Mei, p. 2; Het Volk, 20 Febr. 1914, p. 2 k. 3: Maar gelukkig het is niet waar en de heeren maken zich blijde met een doode musch; 14 April 1914, p. 13 k. 4: Weer zal de bourgeoisie zich verheugen met een doode musch als zij straks de verslagen der debatten leest. In Zuid-Nederland is ook bekend: Twisten voor 'nen dooden hond (of een doode musch), twisten om eene kleinigheid (Joos, 91) en in Antw. iemand blij maken met 'n doo(de) mus(ch), met eene nietigheid (Antw. Idiot. 252; ook in Limb. volgens 't Daghet XIII, 48); fri. hy formakket him mei in deade mosk; Afrik. hy verheug hom oor 'n dooi mossie; vgl. eng. to find a mare's-nes"

STREEKGEBONDEN.
* Westerkwartiers: één bliede moak'n met 'n dooie mus (=iemand blij maken met      gebakken lucht)
* Sint-Niklaas: iemand pjaan mè een doo mus (=een belofte maar gedeeltelijk nakomen)
* Sint-Niklaas: iemand pjaan mè een doo mus (=iemand met een niemendalletje  tevreden willlen stellen)
 *Oudenbosch: laotoeweige nie blijmaoke meejun dooie mus (=laat je niets wijsmaken)

http://www.woorden.org/spreekwoord.php?woord=mus&page=0

 · Answer

Leuke vraag :-)

Ik kwam op een soortgelijke vragensite een antwoord tegen dat zou suggereren dat die huismus die je noemt, eigenlijk niets met de oorspronkelijke betekenis van doen heeft. Er staat alleen helaas geen bron bij, dus we moeten het doen met de internet-variant van "iemand vertelde mij eens":

"Lang geleden spraken ze over een doode mees en mees betekende toen: iets van geringe waarde. Later in de geschiedenis spraken ze over: ik verblijde mij over een doode mosch. Je merkt de kleine veranderingen, maar het gaat nog steeds over hetzelfde. Uiteindelijk werd het een dode mus en heeft dus niets met een mus te maken.
De dode mus wordt op diverse manieren gebruikt. Hij maakt zich blij met een dode mus: hij denkt iets bereikt hebben, maar het komt op niets uit. "
(Letterlijk citaat van: http://nl.toluna.com/opinions/1060052/Als-gezegde-Iemand-blij-maken-dode-betekend.htm)

Als het "mees" slaat op iets dat van weinig waarde is, zal het "doode mees" waarschijnlijk zoiets zijn als: "minder dan niets".

Toegevoegd na 10 minuten:
Overigens suggereert mijn "groot spreekwoordenboek" en ook andere bronnen weer dat het spreekwoord wel degelijk over die mus gaat. Gewoon omdat het zo'n doodgewoon vogeltje is in de Lage landen, dat het niet iets is waar je iemand blij mee zou maken als je het hem of haar schenkt. En als die mus dan ook nog eens dood is, is dat natuurlijk al helemaal niet iets om je over te verheugen..

 · Answer

Een beetje laat... Twee jaar na dato, maar ik denk dat het antwoord als volgt is: een kat kan haar baasje haar waardering tonen door een vogel voor zijn / haar voeten neer te leggen. Dit is de de dooie mus waarmee de kat haar baas blij maakt (maar niet heus).

Wat is de oorsprong van het gezegde "Iemand blij maken met een dooie mus"?

Het beste antwoord

Andere antwoorden (4)

Weet jij het beter..?